Bir Zamanlar Rize kitabı, Osmanlı İmparatorluğunun son dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarına ışık tutarak okurları Rize tarihinde bir yolculuğa çıkarıyor. Fatih Sultan Kar, bu çalışma için uzun yıllar arşiv-araştırma çalışmaları yürüttü. Öyle ki İstanbul'da uğramadık sahaf, gitmedik müzayede bırakmadı. Aile albümlerinden kattığı görsellerle süsledi. Fatih Sultan Kar ile Bir Zamanlar Rize isimli kitabı üzerine bir söyleşi yaptık.
AĞABEYİM BANA IŞIK OLDU
-Öncelikle sizde bu tutku nasıl başladı?
Rize tarihine olan ilgim bir tutku ile başlayıp, daha sonra göreve dönüştü. Ağabeyim Enver (Mehmet) Kar bir antika meraklısıdır. Çocukluğumdan beri biriktirme kültürü olan bu değerli insan bana ışık oldu. Önce Rizespor ile ilgili materyaller, ardından da Rize ile ilgili efemera değeri taşıyacak her şeyi biriktirmeye başladım. Bazen sararmış bir fotoğrafta veya yırtılmış bir belgede yakalarsınız tarihin izini. Bu güzelliği yarınlara taşıyarak insanların hizmetine sunmak; bir koleksiyoncunun önce tutkusu, sonra görevi haline gelir. Bende de durum aynen böyle oldu.
BİRİKTİRME TUTKUSU
-Siz çok yönlü bir insansınız. Karadeniz türkülerine söz yazarlığı yaptınız, memleketiniz Rize ile ilgili kitaplar kaleme aldınız, İETT tarihiyle ilgili hazırladığınız kitaplar var. Sizin gündeminizde hep yenilik var, yeni projeler var. Bu kadar fazla işe yetişmek zor olmuyor mu?
'Uykuyla geçen zaman ölü zamandır' diyorum. Az uyurum. Sahaflarda bulduğum bir kitap mutlu eder beni. Son model arabaya kavuşan bir araba sevdalısından hissettiğinden büyüktür bu duygu. Geçmişin izini tozlu raflarda süren bir arşivci-araştırmacının ele geçirdiği belge karşısında hissettikleri, ancak bir arkeologun toprak altında ilk ipuçlarını gördüğü tarihi esere bakarken hissettikleriyle karşılaştırılabilir. Her ikisi için o anda hissedilenler tarifsizdir. Bu duyguyu bir kez hisseden bir daha kurtulamaz. Sevdiğiniz bir işle meşgul olursanız yetişmek diye bir sorununuz olmaz. Çünkü o işler önünüzde değil hep yanınızdadır.
BİR KENTİN ÜSTÜNE SİNMİŞ İZLER
-Gelelim Bir Zamanlar Rize isimli son kitabınıza. Bu kitabın hayata geçiş serüvenini anlatırmısınız?
Bu kitap yıllardır sahaflardan, müzaidelerden temin ettiğim fotoğraflardan oluştu. Kitabı daha önce iki prestij kitabı da birlikte yayınladığımız Mustafa Karali arkadaşımla birlikte hayata geçirdi. Bir sponsor bir yayıncı kuruluş aramadık. Daha önce hazırladığım Rize'nin Yüzü kitabınca yayıncılığı üstlenen kuruluş kitabın içeriğine de karışmış, özümüzde olmayan bir siyasi ayrımcılık dayatmasında bulunmuştu. Bizim önceliğimiz siyasi kaygılar hesaplar değil. Rize'dir. Bu yüzden kitabın yayıncılığını kendimiz üstlendik. İyi de yapmışız. Önceliği Rize olmayan siyasi çıkarla bakan birkaç eleştiri dışında hep olumlu eleştiriler aldık. Bir kentin üstüne sinen izleri ve tarihe dair ipuçlarını yakalamak çabası içerisindeyken birçok Rize fotoğrafına ulaşmakla birlikte Osmanlı'nın son dönemleriyle Cumhuriyet'in ilk yıllarına tanıklık eden belgelere ulaşmak sanıldığı kadar kolay olmadı. İstanbul'da bütün sahafları, müzayedecileri takip ediyor, şehrimizin geçmişine dair izler bulmak için efor sarf ediyorum. Çünkü Rize'nin nemli iklimi fotoğrafın ömrünü kısaltıyor. O kadar ki elli yıldan uzun dayanmıyor. Bu nedenle elimdeki arşivin ancak yüzde beşini Rize'den temin ettim diyebilirim. Geriye kalan kısım içinse sahaflar ve küçük çaplı müzayedecilerin peşinde uzun soluklu bir koşturmaca gerekti.
ARŞİVLERİNİ GÖNÜLLERİNİ BİZE AÇTILAR
-Kimlerden bilgi belge desteği aldınız?
Bu çalışmada bana destek veren ve her şeyden önce beni anlayan insanlara sonsuz teşekkür ediyorum. Yüreği Rize sevgisi ile dolu olan, arşivini, dahası gönlünün kapılarını bana açan Vural ve Ercan Kazmaz kardeşler, bana kitap sevgisini aşılayan İzzet Gündağ Kayaoğlu ne yazık ki bu çalışmanın hayata geçtiğini göremeden aramızdan ayrıldılar. Ayrıca Merhum Hüseyin Nuri'in arşivinden yararlandık. Nur içinde yatsınlar. Ayrıca babasının tarihi mirasını özenle koruyarak yarınlara taşıyan Hasan Tuncer Türüt çok büyük bilgi desteği verdi. Hasan Kemal Yardımcı da kitaba büyük katkı sağladı. Rizespor'un eski takım kaptanı Hüsnü Kürkçü, Gazeteci İsmet Kösoğlu, Çayhan Orhon Dervişoğlu, Murat Gümüş, Sadık Saruhan, Ahmet Yavuz Dal ve Cemil Beşli çalışmalarım sırasında hep destek oldular. Bir tutkunun peşinde hevesle koşarken, ailemi ihmal ettiğim günler oldu. Bu manada beni anlayan eşim Lütfiye, kızım Beyza'ya, her çalışmamda yanımda olan Filiz Acar'a, teşekkür ediyorum. Birde kitap Rize konulu olunca tasarım hazırlanmada Rize de olmalıydı. Bu bağlamda da çok şanslıyım. Hatice Enisoğlu Çelik gibi işinin ehli bir insan kitabımızı yayına hazırladı. Kitabın önsözünü Karadeniz Bölgesi tarihi üzerine uzmanlaşan Araştırmacı Yazar Mehmet Bilgin yazdı.
BİR ZAMANLAR RİZE BİR VEFA BELİRTİSİ
-Bir Zamanlar Rize kitabınızın içeriğinden de söz edermisiniz?
Rize şehrinin ulusal ve uluslararası platformda tanıtımı için önemli bir kaynak ve referans niteliği taşıyan kitap, 440 sayfadan oluşuyor. 170 gram kuşe kağıda 30x30 cm. ebadında, 'coffee-table book' tarzında hazırlanan özel basıldı. Az sayıda basılan özel koleksiyon özelliği olan kitap Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemi ile Cumhuriyet'in ilk yıllarına ışık tutarken okurları Rize tarihine yolculuğa çıkarıyor. Yurdumuzun eşsiz köşelerinden Rize'nin geçmiş günlerini, mekanlarını ve iz bırakan şahsiyetlerini hatırlatıyor. Kitap Osmanlı Döneminden, 1985 yılına kadar geçen süreçte Rize iline ait fotoğrafları içeriyor. Fotoğraflar kitapta kronolojik bir şekilde yer alıyor. Ayrıca kitapta Osmanlı Döneminde Rize, Çay Tarihi, Spor ve Geçmişten Portreler adı altında bölümler yer alıyor. Birde ünlü siyaset adamlarının Rize ilini ziyaretlerini konu alan 'Rize'yi Onurlandırdılar' bölümü var. Bu bölüm hiçbir siyasi ayrım gözetmeksizin hazırlandı.
BİR ZAMANLAR RİZE NEREDEN TEMİN EDİLEBİLİR?
Prestij kitaplar kategorisinde yayınlanan, 440 sayfadan oluşan 'Bir Zamanlar Rize' isimli kitabı prestij kitap satışa sunuldu. KARALİ Yapım tarafından yayımlanan ' Bir Zamanlar Rize' isimli kitabı temin etmek isteyenler. İstanbul'da Fatih Sultan Kar (0535 335 98 45) ve Rize'de Mustafa Karali (0536 320 41 11) ile irtibata geçebilirler.
Fatih Sultan Kar Kimdir?
1971 yılında Rize'de doğdu. İlk ve ortaöğrenimimi Gündoğdu'da tamamladı. Rize'de gazetecilik yaptığım yıllarda çeşitli gazetelerin temsilciliğini yürüttü. Bir dönem Rize TV Haber Servisi'nde görev yaptı. Ulusal ve yerel bazda yayın yapan birçok gazete ve dergide yazıları ve şiirleri yayımlandı. Türkiye Musiki Eserleri Sahipleri Meslek Birliği (MESAM) üyesidir. 150'yi aşkın Karadeniz türküsüne söz yazarı olarak imza attı. Karadeniz bölge tarihi üzerine aralıksız sürdürdüğüm arşiv-araştırma çalışmaları sayesinde hatırı sayılır miktarda materyale sahip oldum. Bu malzemelerle 9 ayrı fotoğraf sergisi açtım. Memleketim Rize'nin tarihi üzerine 14 kitabı yayınlandı. Çaykur Rizespor'un resmi dergisinin tarih sayfasını hazırladı. 21 yıldır İETT Genel Müdürlüğü'nde Foto Film Operatörü olarak çalışmaktadır.
Röportaj: Dursun Ali Yılmaz
