Çin'in Vuhan kentinde ortaya çıkan yeni tip koronavirüs (Kovid-19), tüm dünyada 160'dan fazla ülkeye kısa süre içerisinde yayıldı. Söz konusu virüs global düzeyde yayıldığı için Dünya Sağlık Örgütü tarafından ''Pandemi'' olarak nitelendirildi. Çin, Amerika, Avustralya dışında virüsün son günlerde en çok görüldüğü yerlerden biri Avrupa ülkeleridir. Bu virüsten en çok etkilenen Avrupa ülkeleri sırasıyla; İtalya, İspanya, Almanya ve Fransa'dır. Artarak devam eden virüs vakaları nedeniyle; Avrupa ve dünyanın diğer ülkelerinde ticaret, endüstri, sanat, spor gibi birçok alan olumsuz olarak etkilemiş ve çoğu aktivite durma noktasına gelmiştir. Özellikle Avrupa'da son günlerde tartışılan temel konu, futbol ve diğer spor müsabaka ve organizasyonlarının ne olacağı ve ilgili federasyonların ne yönde karar alacağıdır. Bu yazı ile korona virüsünün spor aktiviteleri üzerindeki etkisini, alınan güncel kararları ve hukuki ve ekonomik açıdan gerçekleşmesi muhtemel durumları inceleyeceğiz.
Futbol Ligleri'nde Neler Oluyor?
Korona virüsünün futbol üzerindeki etkisi her ülke federasyonunun aldığı karara göre değişiklik göstermektedir. Bazı ülkeler futbol liglerini ertelerken, bazıları futbol müsabakalarını seyircisiz olarak kapalı kapılar ardında oynatmaktadır.
İtalya: Avrupa'da en çok virüs vakasına rastlanan İtalya, futbol konusunda en radikal kararların alındığı ülkedir. Virüs vakalarının ortaya çıkması sonrası İtalyan Spor Bakanı Vincenzo Spadafora, Serie A'dan futbol müsabakalarını durdurmasını talep etmiş, ancak lig yönetimi buna yanaşmamıştır. Spor Bakanı lig yönetiminin kararını sorumsuzca olarak nitelendirmiştir. Ancak sonrasında, virüs vakalarının kontrolsüz ve önlenemez şekilde artmasıyla tüm spor müsabakalarının seyircisiz oynanmasına karar verilmiştir. 9 Mart tarihi itibarıyla, İtalyan hükümeti tarafından alınan kararla tüm spor müsabakaları süresiz olarak iptal edilmiş ve İtalya Kupası final maçı mayıs ayına ertelenmiştir. Bunun yanında Seria A'nın play-off usulü ile sonlandırılması gündemdedir. İtalya ise ülke olarak tabiri caizse karantina altına alınmıştır.
Juventus Kulübü'nün futbolcusu Daniele Rugani'de korona virüsü testinin pozitif çıkması ve ardından Juventus Kulübü ile geçtiğimiz hafta sonu müsabaka oynayan Inter Kulübü'nün tüm faaliyetlerini 11 Mart gecesi itibariyle durdurması, durumun ne kadar vahim olduğunu ve alınması gereken önlemlerin ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır.
İngiltere: Başlangıçta ortaya çıkmasa da son haftalarda çok hızlı bir şekilde vakaların arttığı ülke olan Ada ülkesinde, oyuncuların ve teknik personelin gerek antrenman, gerek müsabaka sahalarında tokalaşması yasaklanmıştır. Bunun dışında, en son 1970 yılında yaşandığı üzere Premier Lig ve tüm futbol müsabakalarının seyircisiz oynanması gerektiği dillendirilmeye başlanmıştır. Bu konuda İngiltere hükümeti ve Premier Lig'in ne yönde karar alacağı merak konusudur.
11 Mart tarihinde oynanması planlanan Manchester City – Arsenal müsabakasının iptal edilmesi bile Ada futbolunda bazı değişiklikler olacağını göstermektedir.
İsviçre: Virüsün ciddi oranda arttığı bir diğer ülke olan İsviçre'de de Mart ayı itibarıyla tüm futbol müsabakaları ertelenmiştir.
İspanya: 10 Mart tarihinde alınan kararla, LA Liga ve diğer tüm İspanya futbol liglerinde tüm müsabakalar önümüzdeki hafta sonu itibarıyla seyircisiz oynanacaktır. Önümüzdeki günlerde İspanya futbol liglerinin bir süreliğine durdurulması beklenmektedir. Bunun dışında bazı futbol kulüpleri kendi önlemlerini şimdiden almaya başlamıştır. Örneğin, Valencia futbol kulübü futbolcularının salgına yakalanmasının önüne geçmek için oyuncuları ile taraftarlarını buluşturduğu tüm interaktif aktivitelerini iptal etmiştir.
Fransa: League 1 ve 2'de oynanacak tüm müsabakaların 15 Nisan'a kadar seyircisiz oynanması kararlaştırılmıştır.
Almanya: Bundesliga ise seyircisiz müsabaka uygulamasına 11 Mart akşamı Borussia Mönchengladbach ve Köln kulüpleri arasında oynanan müsabakayla geçmiştir. Bundan sonraki müsabakaların da bir süreliğine seyircisiz oynanması beklenmektedir.
Asya: Çin, Japonya, Güney Kore, Tayland olmak üzere çoğu Asya ülkesi futbol liglerini ve tüm müsabakaları süresiz şekilde ertelemiştir. Örneğin, 5 Şubat'ta oynanması planlanan Çin Süper Kupası, Asya Şampiyonlar Ligi Grup aşaması gibi birçok müsabaka ve etkinlik iptal edildiği için şu anlık Asya'da futbolun duraksadığı söylenebilir. İran Koronavirüs Komisyonu ve Spor ve Gençlik Bakanlığı ortak kararınca 1. Futbol Ligi dahil olmak üzere, bütün spor organizasyonları 20 Nisan'a kadar durduruldu.
Afrika: Önlem alan ülkelerin başında Fas gelmektedir. Virüsün yayılma riskini azaltma adına Fas'ta düzenlenen tüm futbol aktiviteleri artık seyircisiz oynanmaktadır.
Avrupa Ligi: UEFA, Avrupa Ligi'ndeki Sevilla-Roma ve Inter-Getafe maçlarını yeni tip koronavirüs salgını nedeniyle erteledi. Çoğu müsabakanın ise seyircisiz oynanmasına karar verildi. Örneğin, bu akşam UEFA Avrupa Ligi'nde Avusturya'da oynanacak LASK ile Manchester United maçı seyircisiz oynanacaktır.
Futbol Kulüpleri Ekonomik Açıdan Nasıl Etkilenecek?
Futbol Kulüplerinin gelirleri; maç gelirleri, ticari gelirler ve yayın gelirleri olarak üç ana başlığa ayrılmaktadır. Ekonomik olarak; ertelenen veya iptal edilen müsabakalar, kulüplerin büyük gelir kaynağı olan maç ve ticari gelirlerini önemli ölçüde etkileyecektir. Örneğin, kulüpler maç günü bilet gelirlerinden yararlanamayacaktır. Bunun dışında, seyircinin olmadığı müsabakalarda ürün satışını da içerecek şekilde kulüplerin ticari gelirlerinde büyük miktarda azalma meydana gelecektir. Örneğin, geçtiğimiz günlerde oynanan ve İtalya'nın en önemli futbol müsabakası olan ve yaklaşık 70 bin taraftarın izleyeceği Juventus - Inter maçı seyircisiz oynanmış ve bu nedenle Juventus Kulübü maç geliri anlamında büyük bir zarara uğramıştır. Aynı şekilde Avrupa Ligi'nde mücadele eden ev sahibi kulüplerin de seyircisiz müsabaka oynaması maç gelirlerini olumsuz yönde etkilemektedir.
Aynı zamanda yayın gelirlerinde de önümüzdeki günlerde azalma meydana gelebilir. Yayıncı kuruluşların en önemli gelir kaynaklarından biri reklam ve sponsorluklardır. Ancak, reklam şirketleri ve sponsor şirketlerin yayıncı kuruluşa gelir sağlamasının temel nedeni stadyumlarda maçı izleyen seyircilerdir. Seyircilerin olmadığı bir ortamda önce reklam ve sponsor şirketleri, ardından ise yayıncı kuruluşlar zarara uğrayacaktır. Tüm bunların sonucunda maddi olarak en çok zarar edecek kişiler, bu zincirin son halkası olan futbol kulüpleridir.
EURO 2020 İptal Edilecek Mi?
EURO 2020 Avrupa Futbol Şampiyonası'nın 12 Haziran-12 Temmuz tarihlerinde Avrupa'nın 12 farklı ülkesinde ortaklaşa düzenlenmesi planlanmaktadır. Ancak; İtalya, İspanya, Almanya, Fransa gibi korona virüsünün en çok görüldüğü ülkelerde turnuvanın düzenlenecek olması durumu, turnuvanın akibetinin ne olacağı konusunda soru işareti oluşturmaktadır. UEFA ise bu konuda, durumu ciddiyetle takip ettiklerini ve ev sahibi ülkelerin durumuna göre hareket edeceğini belirtmektedir.
Mart ayının başında Hollanda'nın Amsterdam şehrinde düzenlenen UEFA yıllık Kongresi'nde UEFA Başkanı Aleksander Ceferin korona virüsü hakkında şu şekilde açıklama yapmıştır.
'Virüs ile mücadele noktasında kendimize güveniyoruz. Politik belirsizlikler, güvenlik kaygısı gibi birçok problemle karşı karşıyayız ve virüs bunlardan sadece biri. Bunun hakkında kötü senaryolardan ziyade, olumlu düşünmeye çalışalım. Virüs hakkında düşünmeye vaktimiz var.'
EURO 2020'yi düzenleyecek kurum olan UEFA'nın başındaki isim her ne kadar umutlu olup, turnuvanın düzenlenmesinde şimdilik bir değişikliğe gidilmeyeceğini belirtse de, korona virüsünün halihazırda Avrupa futbolunu ve birçok önemli turnuvayı derinden etkilediği ortadadır. Bunun dışında, EURO 2020'nin düzenleneceği ülkelerin her birinde virüs vakalarına rastlanılmaktadır. UEFA tarafından en azından İtalya gibi korona virüsünün en çok görüldüğü ülkelerde EURO 2020'nin düzenlenip düzenlenmeyeceğine ilişkin aksiyon alınması ve turnuvanın en azından virüs vakalarının az bulunduğu ülkelere kaydırılması veya seneye ertelenmesi yerinde olacaktır.
Organizasyonun düzenleneceği birçok ülke federasyonu tarafından UEFA'ya başvuruda bulunulup, EURO 2020'nin gelecek yaz ayına ertelenmesi talebinde bulunulmuş olmasına rağmen, UEFA'nın EURO 2020 organizasyonunu bu yaz gerçekleştirmek konusundaki ısrarı anlaşılamamaktadır. Bu konuda UEFA'nın danışması gereken temel kuruluş Dünya Sağlık Örgütü'dür. Umarız EURO 2020 ileride korona virüsü ile anılan bir turnuva olarak akıllarda yer almaz.
2020 Tokyo Yaz Olimpiyatları Ne Olacak?
2020 Tokyo Olimpiyatları'nın 24 Temmuz- 9 Ağustos tarihlerinde yapılması planlanıyor. Ancak, olimpiyatlar öncesi Japonya'da spor alanında virüs olayı ile birlikte gelen bir takım gelişmeler yaşanmaya başlandı. Önce Tokyo Maratonu'nda sadece elit atletlerin katılımına izin verildi, sonrasında ise Japonya Futbol Ligi olan J-League müsabakaları süresiz olarak durduruldu. Ülkede şu an eğitim ve spor dahil birçok alanda hayat durdu.
Merak edilen konuların başında önümüzdeki bu yaz Japonya'da yapılması planlanan Olimpiyat Oyunları'nın ne olacağıdır. Mart ayının başında İsviçre'nin Lozan kentinde Uluslararası Olimpiyat Komitesi Başkanı Thomas Bach medyaya demeç verdi. Bach medya önünde erteleme veya iptal gibi ifadeleri kullanmaktan kaçındı. Kendisi daha çok olimpiyatlar öncesi yapılan elemelerin ertelenmesi ve iptalinin olimpiyat için bir problem yaratabileceğine değindi. Birçok yorumcuya göre Olimpiyat Komitesi Başkanı'nın virüs karşısında bir B planı bulunmamaktadır.
Asıl olan ise, Olimpiyat Komitesi şu anlık ani bir karar almaktan ziyade virüs vakalarının seyrini görmek istemektedir. Komitenin olimpiyatların akibetine ilişkin mayıs ayının sonuna doğru olumlu veya olumsuz bir karar alması bekleniyor. Olaya hukuki açıdan bakıldığında, Olimpiyat regülasyonlarında ertelemeye ilişkin bir ibare bulunmamaktadır. Ancak, Tokyo ile Uluslararası Olimpiyat Komitesi arasındaki anlaşmaya göre, olimpiyatlar en fazla bu yılın sonuna kadar ertelenebilir. Ayrıca; olimpiyatlar 1916, 1940 ve 1944 senelerinde olduğu gibi Olimpiyat Komitesi tarafından iptal edilebilir. Bu kararda Japonya hükümeti ve Uluslararası Sağlık Örgütü'nün de tavsiyeleri önemli rol oynayacaktır.
Olimpiyatların ertelenmesi veya iptal edilmesi durumlarının bir de ekonomik karşılığı olacaktır. Yayın kuruluşları, reklam şirketleri, sponsorlar, hoteller ve en önemlisi organizatörler bu durumdan olumsuz olarak etkilenecektir. Her birinin sigorta şirketlerine başvurması durumunda zararlarını nasıl ve ne ölçüde tazmin edebileceği de hukuki bir problem yaratabilir. Bunun dışında, Japonya devleti gerekli altyapının hazırlanması ve tesislerin inşaatı için 10 milyar pounda yakın harcama yaptı ve olimpiyatlar sonucu spor turizminden bu bedelin üstünde bir gelir bekleniyor. Olimpiyatların ertelenmesi veya iptal edilmesi durumlarında, Japonya devleti de büyük bir ekonomik zarara uğrayacak.
Olaya bir de insani ve sportif yönden bakmak gerekir. Uzun süre olimpiyat hayaliyle yaşayan birçok sporcu ve emeklilik günlerine yakın olup, son kez olimpiyat oyunlarında boy gösterecek olan sporcular büyük bir hayal kırıklığına uğrayacaklardır.
Futbol Dışında Diğer Sporlar da Etkilendi mi?
Korona virüsü nedeniyle futbolun dışında etkilenen ve hatta futboldan önce aksiyon alınan sporlar bulunmaktadır. Bunlardan başlıcaları; NBA, Bisiklet, Golf, Rugby, Judo, Formula E, Tenis, Beyzbol, Masa Tenisi ve Kış Sporları.
Dünya üzerinde futboldan sonra en popüler sporlardan biri olan basketbolun en üst seviyede oynandığı NBA organizasyonu, dün akşam aldığı kararla tüm müsabakaları süresiz askıya aldı. Bunun nedeni olarak ise virüsün ciddi boyutlara ulaşması ve Utah Jazz oyuncusu Rudy Gobert'tin test sonuçlarının pozitif çıkması gösterildi. NBA'in sporcu sağlığı için ani olarak aldığı bu karar, hala bir aksiyon almayan UEFA yönetimine ve müsabakaları askıya almayan ülke federasyonlarına güzel bir örnek olacaktır.
Diğer örneklerde, motor sporlarından biri olan Formula E organizasyonu şimdiden 6 Haziran'da Endonezya'nın Jakarta şehrinde gerçekleşecek olan yarışı korona virüsü nedeniyle erteledi ve bu yarış sezon boyunca ertelenen üçüncü yarış oldu. Dünya'da oldukça popüler bir spor olan teniste ise, Grand Slam turnuvalarından sonra en önemli turnuvalardan biri olan Indian Wells organizasyonu hem erkek hem de kadın dallarında müsabakaların başlamasına iki gün kala iptal edildi. Judo sporunda, Dünya Judo Federasyonu Dünya üzerindeki tüm müsabaka ve aktivitelerin Nisan sonuna kadar iptal edildiğini duyurdu. Atletizm dalında ise, Polonya'da 29 Mart'ta düzenlenecek olan Dünya Yarı Maratonu ve İspanya'da 15 Mart'ta düzenlenecek olan Barcelona Maratonları Ekim ayına ertelendi.
Yukarıdaki örneklerden de anlaşılacağı üzere, koronavirüs futbolla sınırlı kalmayacak şekilde tüm spor dallarını ve aktivitelerini büyük ölçüde etkilemiştir. Futbolun aksine diğer spor dallarının üst düzey mercii ve federasyonları önceden önlem alarak çoğu aktivitelerini koronavirüsü ortaya çıktığı gibi ya süresiz ertelemiş ya da iptal etmiştir.
Sonuç olarak; spor müsabakaları ve organizasyonlarının ertelenmesi veya iptal edilmesi durumlarının spor paydaşları üzerinde önemli ölçüde ekonomik ve hukuki etkisi olacaktır. Özellikle spor kulüpleri ve organizasyonları ertelenen veya iptal edilen müsabakalar nedeniyle öngörülemeyen maddi bir külfetle karşı karşıya kalacaktır. Bunun çözümü konusunda tüm spor paydaşlarının ortak çalışma halinde olması gerekmektedir. İnsani ve insan sağlığı açısından bakıldığı zamanda, virüs vakaları kontrol edilinceye kadar virüs olaylarının artması beklenmeksizin tüm spor müsabaka ve organizasyonları süresiz şekilde iptal edilmelidir.
[Avukat Anıl Dinçer Spor Hukuku uzmandır]
