Fatih Sultan KAR

Rize'nin İl Oluşunun 99. Yılı Anısına

  • 0
  • 0
  • 915
Yazı Boyutu

LAZİSATAN SANCAĞINDAN RİZE VİLAYETİNE
Lazistan Sancağı Osmanlı Devleti'nde önce Trabzon Eyaletine, sonra Trabzon Vilayeti'ne bağlı idari birimlerden biridir. 20 Nisan 1924 tarihinde ise bağımsız hale getirilmiş Rize Vilayeti adını almıştır.

EYALETTEN VİLAYETE
Lazların ülkesi olan Lazistan'ı kapsayan Lazistan sancağı 1851 yılında ortaya çıktı ve sancak bu tarihte Trabzon Eyaleti'ne bağlıydı. Osmanlı Devleti 1867 yılında eyaletten vilayet sistemine geçti ve 1869 yılında Trabzon Eyaleti'nin yerini Trabzon Vilayeti aldı. 1869 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'ne göre Trabzon Vilayeti, batıdan doğuya doğru Canik sancağı, Trabzon sancağı, Gümüşhane sancağı ve Lazistan sancağı olmak üzere dört sancaktan oluşuyordu. Lazistan sancağı, üç kaza ile sekiz nahiyeyi kapsıyordu. Bunlar Batum kazası ve Çürüksu nahiyesi, Acara-i Süfla nahiyesi ile Acara-i Ulya nahiyesi, Livana kazası ve Maçahel nahiyesi, Arhavi kazası ve Hopa nahiyesi, Gönye nahiyesi, Atina nahiyesi ile Hemşin nahiyesi idi.

Lazistan sancağının yıllar içinde idari yapısı değişmiştir. 1875 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'ne göre sancak yedi kaza ve beş nahiyeden meydana geliyordu. Bu tarihte Batum kazasına 18 köy ve 1 mahalle, Çürüksu kazasına 17 köy, Acara-i Süfla kazasına 34 köy, Acara kazasına 22 köy, Maçahel nahiyesine 26 köy, Hopa kazasına 23 köy, Arhavi nahiyesine 34 köy, Gönye nahiyesine 21 köy, Atina kazasına 25 köy, Hemşin nahiyesine 33 köy, Livana kazasına 58 köy ve 5 mahalle, Heba-Klaskur nahiyesine 11 köy bağlıydı. Bu tarihte Lazistan sancağında 21.811 hane bulunuyordu. 

DOKSAN ÜÇ HARBİ SONRASI
SANCAK MERKEZİ RİZE OLDU

Doksan üç Harbi'nin ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla 1878 yılında Lazistan sancağının önemli bir bölümü Rus İmparatorluğu'na bırakıldı. Batum kazası, Livana kazası, Acara kazası, Gönye, Maçahel ve Heba-Klaskur nahiyeleri Rusya İmparatoruluğu sınırları içinde kaldı. Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki sınır Hopa kasabasından geçiyordu. Sancağın merkezi Rize kasabasına taşındı. Sınırları değişmiş olan Lazistan sancağı Rize, Atina ve Hopa kazalarından oluşuyordu. Rize kazası daha önce Trabzon sancağına bağlıydı. 

Hemşin nahiyesi Atina kazasına, Arhavi nahiyesi Hopa kazasına bağlıydı.1900 tarihli Trabzon Vilayeti Salnamesi'ne göre ise Lazistan sancağı, Rize kazası ve bu kazaya bağlı Mapavri, Karadere ve Kurayıseba nahiyeleri, Atina kazası ve bu kazaya bağlı Hemşin nahiyesi, Hopa kazası ve bu kazaya bağlı Arhavi ve Vice nahiyelerinden oluşuyordu.

RİZE’NİN VİLAYET OLUŞU
Osmanlı İmparatorluğu döneminde vilayetlerin bir alt yönetim basamağı durumunda olan sancakların varlığına, 20 Nisan 1924 yılında çıkarılan bir kanunla son verilmiş ve bütün sancaklara (çok azı müstesna) vilayet statüsü kazandırılmıştır.

LAZİSTAN SANCAĞI’NDAN RİZE’YE
Lazistan Sancağı da isim değişikliğiyle Rize Vilayeti adını almıştır. Bu vilayet Sarp sınır kapısından İyidere’ye kadar olan bütün sahil şeridini içine alıyordu.  O dönemde Hopa kazasının Kemalpaşa, Arhavi ve Viçe nahiyeleri, Atina kazasının Ardeşen ve Hemşin nahiyeleri, Rize Merkez kazasının Mapavri, Karadere ve Kuraiseba nahiyeleri vardı. Artvin ayrı bir vilayet olarak kurulmuştu. Yeni kurulan bu vilayetin de Şavşat, Borçka ve Yusufeli olarak üç kazası bulunuyordu.

RİZE OLDU ÇORUH
Vilayet taksimatında ikinci esaslı değişiklik, 20.05.1933 tarihli 2197 sayılı kanunda olmuştur. Kanun bazı vilayetleri ilga etmiş, bazılarını da birleştirerek tek vilayet haline getirmiştir. Kanunun vilayet değişikliklerini konu alan maddeleri şunlardır:

*Artvin ve Rize vilayetleri birleştirilerek merkezi Rize olmak üzere Çoruh Vilayeti teşkil edilmiştir. Artvin Vilayet merkez kazası mülhakatını ihtiva eden Artvin Kazası’nın merkezi haline konulmuştur. Bu düzenleme ile Rize ili sınırları içerisine dahil edilen Artvin, vilayet olma özelliğini yitiriyordu.

Vilayet taksimatında, dönemin üçüncü ve son esaslı değişikliği 25.12.1935 tarih ve 2885 sayılı kanunla yapılmıştır. 4 Ocak 1936’da neşredilerek yürürlüğe giren kanunun vilayet teşkillerine ait maddeleri şunlardır:

*Borçka, Artvin, Şavşat kazaları ile Erzurum Vilayetleri’nin Yusufeli Kazası’nı ihtiva etmek ve merkezi Artvin olmak ve Çoruh Vilayeti adı ile anılmak üzere yeni bir vilayet kurulmuş ve bugünkü Çoruh Vilayeti’nin Rize ve Pazar kazalarından ibaret kalan kısmına merkezi Rize olmak üzere, Rize Vilayeti adı verilmiştir.

  • zeynep baş

    zeynep baş

    Bu ne terbiyesizlik ya işi olmayan çıkıyor oraya belli ki. Bırakın atlasınlar, sanki atlayacakları var.Şov yapıyorlar milleti dalgaya alıyorlar ya.Köprüde lanet yok!!Ticaret odasının oradaki yangın sadece dikkatsizlik sonucu meydana gelen hata ...Köprüdeki olaylar de insanların terbiyesizliği başka de bir şey yok..

    Cevap yaz
    25.09.2010 15:15
Yorum Yap

Yazarın Diğer Yazıları

Vefatının 14. Yılı Anısına (18 Kasım 2009)

  • 0
  • 0
  • 273

Servet Yardımcı: Rize Hatıralarımızın Şehridir

  • 0
  • 0
  • 181

İYİ Kİ DOĞDUN KAZIM

  • 0
  • 0
  • 160

Sayın Cumhurbaşkanına Bunları da İletin

  • 0
  • 0
  • 223

Abdurrahim Albayrak: Onu Hiç Unutmayacağım

  • 0
  • 0
  • 213

Ahmet Mesut Yılmaz Ve Hatıralar

  • 0
  • 0
  • 205

Rize Kültürü Ve Hohol Olmak

  • 0
  • 0
  • 277

Çaya Gönül Verenler ve ÇAYKUR Genel Müdürleri

  • 0
  • 0
  • 600

Bir Siyaset Bilgesi Rize Vakfı Başkanı Orhan Keçeli

  • 0
  • 0
  • 227

Tarihçi Yazar Osman Öndeş Bu Kez Fatih Sultan Kar'ı Yazdı

  • 0
  • 0
  • 353

Futbol Sahalarının Arap Ahmet'i

  • 0
  • 0
  • 624

Çamlıhemşin Çinçivalı Murat Karayalçın'ın Anıları

  • 0
  • 0
  • 313

Rize Şehir Merkezinde Kentsel Dönüşüm

  • 0
  • 0
  • 379

Rize Turizminde Potansiyel Var

  • 0
  • 0
  • 333

Rizeli Siyasilerin Darbe Hatıraları

  • 1
  • 0
  • 783

Şampiyon Rizespor (1973-74 Sezonu)

  • 0
  • 0
  • 319

Rize Sporundan Bir Yıldız Kaydı

  • 0
  • 0
  • 1109

Rize Çayına Adanan Bir Ömür: Mehmet Zihni Derin

  • 0
  • 0
  • 439

Bu Topraklardan Bir Cimilli İbo Geçti

  • 0
  • 0
  • 501

24 Saatte 24 Futbolcu Transfer Eden Rizespor’a Selam Olsun

  • 0
  • 0
  • 755

Rize Günleri “Küme”de Olmasın Rize’yi Rezil Etmeyelim

  • 0
  • 0
  • 512

Sonra Döndüm Dedim ki İyi ki Rizeliyim

  • 0
  • 0
  • 628

Onların da Yolu Rizespor'dan Geçti

  • 0
  • 0
  • 412

Rizespor Süper Lig'de

  • 0
  • 0
  • 405

Mehmet Yaşar, Sedat ve Osman Türüt: Göğsünde Ay Yıldızlı Armayı Taşımış Rizeli Güreşçiler

  • 0
  • 0
  • 724

Rizeli Araştırmacı Yazar Sarıyar Belleği İbrahim Balcı'nın Ardından

  • 0
  • 0
  • 679

Futbolda Sakin Güç: İrfan Saral

  • 0
  • 0
  • 722

Birlikten Kültür Doğuyor

  • 0
  • 0
  • 1396

Eski İstanbul'un Rizeli Kabadayıları

  • 1
  • 0
  • 7981

Tarihinden Sayfalar, Birazcık Radyasyon İyidir

  • 0
  • 0
  • 716

Yazında Doğası, Çayı ve İnsanıyla Rize-2

  • 0
  • 0
  • 724

Rize'nin Ünlü Futbolcuları: Onların da Yolu Futbol Sahalarından Geçti

  • 0
  • 0
  • 767

Rizeli Savcı Yusuf İzzet Akçal Ve Şair Nazım Hikmet’in Bursa Cezaevi Hatıraları

  • 0
  • 0
  • 714

19 Mayıs Rize'de Çifte Bayram

  • 0
  • 0
  • 884

Gol Kralı Zeki ve Çevik Rizesporlu Oktay Çevik

  • 0
  • 0
  • 503

Şair Abdul Celil Bayar

  • 0
  • 0
  • 872

Lefter: Rizelileri Rize'yi Hiç Unutmadı

  • 0
  • 0
  • 924

Merhum Başbakan Ahmet Mesut Yılmaz'ın Rize Sevgisi

  • 0
  • 0
  • 968

Çayın Başkentinden Türkiye'nin Başkentine

  • 0
  • 0
  • 904

Rize'nin İl Oluşunun 99. Yılı Anısına

  • 0
  • 0
  • 915

Bir Futbol ve Rizespor Emekçisi: Zafer Numan Kanburoğlu

  • 0
  • 0
  • 583

Osman Yüksel Serdengeçti'den Rize'ye Güzelleme

  • 0
  • 0
  • 964

Türk Ordusuna Rizelilerin Hediyesi: Rize Teyyaresi

  • 0
  • 0
  • 1031

Namı Değer Çingene Arif: Arif Koca

  • 0
  • 0
  • 1126

Aspetli Hayırsever Ali Rıza Mete

  • 0
  • 0
  • 918

Rize'de Bir Demokrasi Yıldızı: Mehmet Ali Kumbasar

  • 0
  • 0
  • 949

Vekil Olmak/Asıl Kalmak

  • 0
  • 0
  • 949

Laz Ziya, Ziya Kalkavan

  • 0
  • 0
  • 926

Rizespor Ruhu ve Mustafa Zeki Rakıcıoğlu

  • 0
  • 0
  • 587

RİZE GÜNLERİ RİZE’YE YAKIŞIR OLMALI

  • 0
  • 0
  • 1186

BU TOPRAKLARDAN BİR CİMİLLİ İBO GEÇTİ

  • 0
  • 0
  • 3354

KAZIM'IN ANISINA

  • 0
  • 0
  • 1404

RİZE KÜLTÜRÜ ÜZERİNE YETKİLİ VE ETKİLİLERDEN ARZUHALİM

  • 0
  • 0
  • 1400

CUMHURİYET TARİHİNİN İLGİNÇ KARAKTERİ: EKREM RİZE

  • 0
  • 0
  • 1434

SOYADI DA YÜREĞİ DE SAĞLAMDI: AYDIN SAĞLAM

  • 0
  • 0
  • 1238

BİR ÖNDER, BİR MEMLEKET!

  • 0
  • 0
  • 1517

RİZE VEFA KONUSUNDA NEDEN DUYARSIZ

  • 0
  • 0
  • 1245

İNÖNÜ’NÜN RİZE ZİYARETLERİ

  • 0
  • 0
  • 1780

RİZESPOR VE BİR ŞAMPİYONLUK HATIRASI

  • 0
  • 0
  • 3679

TÜRK FUTBOLUNDAN İZ BIRAKMIŞ BİR RİZELİ: AVNİ KALKAVAN

  • 0
  • 0
  • 5466

CUMHURİYET SENATOSU'NUN RİZELİ ÜYESİ: ASPETLİ ŞÜKRÜ METO

  • 0
  • 0
  • 1061

RİZE'NİN KAYBOLAN SEMBOLLERİ

  • 0
  • 0
  • 3769

RİZE’NİN NOSTALJİK DEĞERİ TURİST OTEL VE HATIRALAR

  • 0
  • 0
  • 3414

TURGUT KIRAN’IN ARDINDAN

  • 0
  • 0
  • 4173

RİZE BİZİMDİR VE BAŞKA RİZE YOKTUR

  • 0
  • 0
  • 3081

MÜTEVAZI BİR EFSANE: ALİ YAVUZ

  • 0
  • 0
  • 12742

ÇAY YAPRAĞI ESRA ALKAN'IN KALEMİNDEN DİLE GELDİ

  • 0
  • 0
  • 1742

RİZESPOR'UN KURULUŞ TARİHİ DEĞİŞTİRİLEMEZ

  • 0
  • 0
  • 2348

19 MAYIS TARİHİ RİZESPOR BAYRAMI OLARAK İLAN EDİLMELİDİR

  • 0
  • 0
  • 1099

RİZELİ FUTBOLCULARDAN OLUŞAN RİZESPOR TARİH YAZIYORDU

  • 0
  • 0
  • 6248

TÜRK SİYASET TARİHİNİN İKİ BEYEFENDİ İSMİ: YUSUF İZZET AKÇAL VE EROL YILMAZ AKÇAL

  • 0
  • 1
  • 4548

TÜRK SİYASETİNİN RENKLİ İSMİ: OSMAN KAVRAKOĞLU

  • 0
  • 0
  • 4790

BELEDİYECİLİĞİN BABASI: AYTEKİN KOTİL

  • 0
  • 1
  • 3301

NE RİZE’DE VEFA İSİMLİ BİR SEMT NE DE RİZELİ DE VEFA VAR

  • 0
  • 0
  • 1487

KOCA KAPTAN GÜRSEL AKSEL, RİZESPOR VE VEFA

  • 0
  • 0
  • 1737

OLİMPİYAT VE DÜNYA ŞAMPİYONU RİZE’NİN GURURU: KAZIM AYVAZ

  • 0
  • 2
  • 1742

ATATÜRK’ÜN KADIM DOSTU RİZELİ MATARACI MEHMET EFENDİ

  • 0
  • 0
  • 2883

RİZE ESKİ HÜKÜMET TABİBİ: DOKTOR MEHMET ALİ GÜVEN

  • 0
  • 0
  • 1559

GERİYE HOŞ BİR SEDA KALDI

  • 0
  • 0
  • 1130

RİZELİLERİN DERVİŞ ALİ’Sİ

  • 0
  • 0
  • 1065

YEŞİL MAVİ RENKLER DÜNDAR AKDENİZ’İN ARMAĞANI

  • 0
  • 0
  • 1119

TURGUT AKSOY’UN ARDINDAN: ÖZEL İNSANDI, GÜZEL İNSANDI

  • 0
  • 0
  • 1410

AZMİ KANDEMİR YAŞAYAN TARİHTİR

  • 0
  • 1
  • 1651

ÜÇ GÜZEL ADAM VE ÜÇEL

  • 0
  • 0
  • 1216

TÜRK SİYASET TARİHİNİN RENKLİ İSMİ ALİ TOPUZ'UN ARDINDAN

  • 0
  • 0
  • 1175

SİYASETTE SOL KANAT FUTBOLDA STOPER: ALPER TAŞ

  • 0
  • 0
  • 1091

'BİZİM SASU' CENGİZ SARIOĞLU

  • 0
  • 0
  • 1168

RİZE ÇAYINA ADANAN BİR ÖMÜR: MEHMET ZİHNİ DERİN

  • 0
  • 0
  • 1103

RİZE SİYASET TARİHİNDEN RENKLİ BİR POTRE: MEHMET TALAT DOĞAN

  • 0
  • 0
  • 1293