Fatih Sultan KAR

BİR ÖNDER, BİR MEMLEKET!

  • 0
  • 0
  • 1517
Yazı Boyutu

RİZELİLERİN KADİM HEMŞERİSİ: GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK!
ATATÜRK, RİZELİLERİN HEMŞERİLİK TEKLİFİNİ, 28 NİSAN 1923’TE KABUL ETTİ

Rizelilerin, Atatürk’e hemşerilik teklifi ve Atatürk’ün bu teklifi kabulü, Rize şehri için bir gurur vesilesidir.  Türk’ün ateşle imtihan edildiği, halkın ekmek ve gıda bulamadığı kısıtlı dağıtıldığı oldukça zor dönemde, Milli Mücadelecilere ekmek ve gıda sağlayan Mehmet Mataracı, Kurtuluş Savaşı yıllarında çetesiyle birlikte destanlaşan İpsiz Recep Reis başta olmak üzere Rizeliler, Kurtuluşa omuz vermiş ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün hep yanında olmuşlardır. 

ATATÜRK’E, TBMM’DE KOMPLO KURULDU!
RİZELİLER BU KOMPLOYA KARŞI TEPKİSİNİ, HEMŞEHRİLİK TEKLİFİYLE ORTAYA KOYDU…

Ülkenin Kurtuluşu ve Bağımsızlığı için destansı mücadele veren Atatürk’e karşı, 2 Aralık 1922’de siyasi bir komplo hazırlanmıştı… Atatürk’ü, TBMM’nin ve siyasetin dışında bırakmak, yaklaşan seçimlerde milletvekili seçilmesini engellemek amacıyla TBMM’de bir kanun değişikliği öneren üç muhalif Milletvekili, gelecek seçimlerde Milletvekili olacakların doğdukları veya en az 5 yıl süreyle yaşadıkları yerlerden aday olmalarını istiyorlardı. Bu teklif açıkça Mustafa Kemal’e adaylık ve Milletvekilliği yolunu kapatıyordu.  Doğduğu yer olan Selanik, yeni Cumhuriyet’in sınırları dışında kaldığı ve cepheden cepheye koşan Atatürk, hiçbir yerde beş yıldan fazla yaşamadığı için, aday bile olamayacaktı. Sonuç olarak bu öneri reddedilir ama Atatürk’ü çok yaralayan bir olay olarak tarihe geçer. İşte o günlerde, bu olayı da protesto etmek, Atatürk’ün yanında olduklarını belirtmek için Rizeliler, Atatürk’e hemşerilik teklifinde bulunurlar.

RİZELİLER: “HEMŞEHRİMİZ OLMANLA ONUR DUYMAK İSTİYORUZ!”
Rize’nin o dönemdeki idarecileri tarafından, Mustafa Kemal Paşa’ya bir telgraf çekilir… Bu telgraf basında şu şekilde yer alır: “Rize Hemşeriliğini İstiyor. Rize’den, 25 Nisan 1923 tarihiyle Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine bir telgraf çekilmesi hâsıl olmuştur. Tarihimizin mefahir-i milliye ile mali en parlak ve muhteşem sahifelerini yaratan zat-ı şahanelerini biz Rizeliler, en mukaddes bir hatıra olmak üzere hemşeri sıfatı ile her daim aramızda görmek ve bununla iftihar duymak isteriz. En samimi bir hiss-i şükran neticesi olan şu müracaatımızın lütfen kabulünü istirham ve arz-ı tazimat eyleriz muhterem Reisimiz.

Meclis-i İdare-i Liva Azasından Hasan,
Müdafaa-i Hukuk Reisi Mehmet (Mataracı),
Müftü Mehmet Hulusi Efendi (Alemdar),
Belediye Reisi Hakkı (Mataracı),
Ticaret Odası Reisi Osman Sırrı,
Meclis İdare Azasından Mehmet Salih,
Meclis İdare Azasından Emin,
Meclis-i İdare-i Liva Azasından Mustafa Zühtü.”

ATATÜRK: “RİZELİLERİN HEMŞERİLİK TEKLİFİNİ MEMNİYETLE KABUL EDİYOR, RİZELİ HEMŞERİLERİMİ EN DERİN İŞTİYAK İLE SELAMLIYORUM…”
Mustafa Kemal Paşa’nın Rize’den gelen bu telgrafa, yine bir telgrafla Rize’nin teklifini memnuniyetle kabul ettiğini müjdesini şu şekilde vermiştir: “Rize Meclis-i İdare-i Liva Azasından Hasan Bey Efendi ile Refikayı muhteremesine; Muazzez Lazistan (Rize) sancağı vatandaşlarım arasında bana bir hemşerilik mevkii ayırmış olmasını tebliğ eden telgrafı en samimi haz ile okudum. Milletin kitle-i umumiyesinin iştirak ve hareketi ile istihsal olunan filhakika pek büyük muvaffakiyetlerin kıymeti bilhassa muhit-i vatanda onlara müteveccih takdirat ile tayin ve teali eylemek emr-i tabii bulunduğundan, güzel Lazistan’ın (Rize) muvaffakiyet-i milliye dolayısıyle hakkımdaki teveccüh ve muhabbetini, o vatanperver halkın tecelliyat-i hamiyyetine saf ve beliğ bir numune olarak telakki ettim.  Bu itibarla tezahürat-ı vakıayı büyük bir fahir ve takdir ile karşılayarak iblağına tavassut duyurduğunuz arzuy-i umumiyi memnuniyetle kabul ettim. Muazzez Lazistanlı (Rizeli) hemşerilerimi derin iştiyak ile selamlarım efendim."

Rize’nin aynı zamanda da Rizelinin onur kazanabileceği bu olay, şehir ve Cumhuriyet tarihimiz açısından büyük bir önem arz etmektedir. Ama çok yazıktır ki, bu güzel onurla, hatırayla ilgili o günkü yazışmalar günümüze taşınamamış, korunamamıştır.

KURUCUSU OLDUĞU TBMM VE SİYASETİN DIŞINDA BIRAKILMAK İSTENDİ!
Ülkenin ve vatan topraklarının Kurtuluş mücadelesini başlatan, bu uğurda bütün engelleri aşan, oyunları bozan Mustafa Kemal Atatürk’e bu kez, kendinin kurduğu TBMM’de, 1923 seçimleri öncesi için bazı muhalifler tarafından siyasi tuzak kuruluyordu. Amaç onu TBMM dışında bırakmaktı. TBMM Başkanlığına Verilen teklif üzerine, TBMM 2.Başkanı Adnan Bey, “Efendim! Milletvekili Seçimi Kanunu'nda Değişiklik Tasarı Komisyonu'nun tutanağı var. Söz konusu tutanak Teamül gereği, bu Kanun Teklifinin okunmadan komisyona gönderilmesi gerekmektedir” ifadeleriyle bu teklifi Genel Kurul’a iletti. Genel Kurul’da “Okunsun!” sesleriyle karşılandı. Bunun üzerine Ankara Milletvekili Gazi Mustafa Kemal Atatürk, ayağa kalktı ve “Efendim! Erzurum Milletvekili Süleyman Necati, Mersin Milletvekili Selahattin ve Canik Milletvekili Emin Beyefendiler tarafından teklif edilen Kanun Tasarısı, doğrudan doğruya benim şahsımı vatandaşlık haklarından yoksun bırakmak maksadını güdüyor” dedi…

TBMM’DE KARA BİR GÜN
Çünkü Kanun Teklifinin 14. Maddesinde şöyle deniyordu: “Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne üye olabilmek için, Türkiye'nin bugünkü sınırları içindeki yerler halkından olmak veya kendi seçim bölgesi içinde yerleşmiş bulunmak şarttır. Ondan sonra göçmen olarak gelenler, yerleştikleri tarihten itibaren beş yıl geçmiş ise seçilebilirler…”  Mustafa Kemal Paşa’nın doğduğu Selanik, Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışında kalmıştı. Ayrıca yurdun her bir yanında Kurtuluş Mücadelesi veren Atatürk’ün, bir yerde yerleşik oturuyor olması mümkün değildi! Açıkçası, tasarının tek amacı vardı, Atatürk’ü Meclis dışında bırakmak ve siyasetten el çektirmekti bu amaç. 

ATATÜRK: “SÜREKLİ BİR YERDE DURMAMIŞ İSEM VATANA YAPTIĞIM HİZMETLER İÇİNDİR!”
Gazi Mustafa Kemal Atatürk, sözlerini sürdürürken, daha sonra Milletvekillerinin gözlerinin içine bakarak:  “Maalesef, benim doğum yerim bugünkü sınırlar dışında kalmış bulunuyor. Sürekli olarak bir seçim bölgesinde oturmamış isem o da vatana yaptığım hizmetler yüzündendir. Eğer düşmanlar maksatlarında tam bir başarıya ulaşmış olsalardı, Allah korusun, bu tasarıya imza koymuş olan efendilerin de doğum yerleri sınır dışında kalabilirdi. Bugünkü milli sınırlar dediğimiz sınırları fiili olarak çizmem gerekirdi. Ben zannediyordum ki bu hizmetlerimden dolayı milletimin ve belki de bütün İslam dünyasının sevgi ve saygısını da kazanmış bulunuyorum.  Bir gün vatandaşlık haklarından yoksun bırakılmak isteneceğimi asla düşünmezdim. Milletimizin kendileri gibi düşündüğünü söyleyebilirler mi? Bu yetki, bu efendilere nereden verilmiştir? Herkese soruyorum ve cevap istiyorum” dedi.  Atatürk'e Muhalefet, Kanun değişikliğiyle, Atatürk'ü Meclis dışına bırakmayı hesaplamıştı. Ama Atatürk, Meclis’te yaptığı bu çok güzel ve etkili konuşmayla, bu ‘siyasi komplo ve oyunu’ bozdu ve bu teklifi verenler kurdukları tuzağa kendileri düştüler

BU ANLAMLI GÜN, RİZE’DE NEDEN KUTLANMAZ?
Atatürk'ün Meclis’teki bu konuşması, basın aracılığıyla tüm yurda duyuruldu. Ülkenin her yanından ve bütün seçim bölgelerinden halk, Meclis Başkanlığı'na protesto telgrafları gönderdi. Bu Kanun Tasarısını hazırlayıp imzalayan milletvekillerinin seçim bölgelerindeki seçmenler, kendi milletvekillerini ağır bir şekilde suçladılar. Bu çirkin girişime tepki olması gayesiyle ilk önce Ankara, ardında da Rize, Diyarbakır ve Gaziantep şehirleri Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e hemşerileri olması talebinde bulunmuştur. Atatürk, Ankara ilinin teklifini, 5 Ekim 1922 tarihinde, Rize ilinin teklifini 28 Nisan 1923 tarihinde, Diyarbakır ilinin teklifini 2 Nisan 1926 tarihinde, Gaziantep’in teklifini 26 Ocak 1933 tarihinde kabul eder.  Milletvekili olmak için Ankara ilini seçmesinin altında stratejik nedenler ve Ankara ilinin Başkent olması özelliği yatmaktadır. 

Atatürk’e hemşerilik teklif eden bu iller, her yıl “Atatürk’ün hemşeriliklerini kabul edişlerinin yıldönümünü” kutlarlar. Maalesef bu bağlamda Rize ilinde hiçbir etkinlik yapılmamış, herhangi bir mesaj yayınlanmamıştır.

“BIRAKIN AYAKLARIM MEMLEKETİMİN SULARINDA ISLANSIN!”
20 Nisan 1924 tarihinde (Atatürk’ün Rizelilerin hemşehrilik teklifini kabul etmesinden bir yıl sonra) çıkarılan bir kanunla Lazistan Sancağı Sancağı, il statüsüne dönüştürülerek Rize Vilayeti adını almıştır. Mustafa Kemal Atatürk, Rizelilerin hemşerilik teklifini kabul ettikten yaklaşık bir buçuk yıl sonra ise, (17 Eylül 1924 tarihinde) Rize’yi ziyaret etmişti. Atatürk ve beraberindekileri Hamidiye zırhlısından alıp karaya ulaştırmaya çalışan motor, denizin şiddetinden bu görevi yapmaya muvaffak olamayınca Müftü Mahallesinden 20 yaşındaki Hakkı Şentürk, dayanamaz ve öne atılır. Denize koşup Atatürk’ü sırtına alarak karaya çıkarmak ister. Bu girişime karşı Atatürk, “Bırakın ayaklarım, memleketimin sularında ıslansın” diyerek genç Hakkı’nın talebini geri çevirir.

Açıklamalar:
*Lazistan Sancağı: Günümüzdeki Doğu Karadeniz’in Trabzon ili Of ilçesinden Batum'a uzanan coğrafyanın Osmanlı ve Cumhuriyetin ilk yıllarındaki ismidir.
*Meclis-i İdare-i Liva Azası: 1864 Vilayet Nizamnamesine göre yılda bir kez toplanmak şartıyla sancaklarda Liva İdare Meclisi kurulmuştu. Burada görev alan idarecilere Meclis-i İdare-i Liva Azası denirdi. 

Kaynak:
*Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi: Sene 4, Sayı 801.
*Cumhuriyetin İlk Yıllarında, Rize Tarih ve Toplum Dergisi, Ocak 2001, Sayı 55, Sayfa 41-47.
*TBMM Zabıt Ceridesi, C. 25, s. 159-164.

  • zeynep baş

    zeynep baş

    Bizim rizeliye ney işledi ki ceza işleyecek (: akıllarının diklerine giderler...Paraları çok olduklarından ceza ödüyorlar (:

    Cevap yaz
    23.09.2010 11:43
Yorum Yap

Yazarın Diğer Yazıları

Vefatının 14. Yılı Anısına (18 Kasım 2009)

  • 0
  • 0
  • 272

Servet Yardımcı: Rize Hatıralarımızın Şehridir

  • 0
  • 0
  • 181

İYİ Kİ DOĞDUN KAZIM

  • 0
  • 0
  • 160

Sayın Cumhurbaşkanına Bunları da İletin

  • 0
  • 0
  • 223

Abdurrahim Albayrak: Onu Hiç Unutmayacağım

  • 0
  • 0
  • 213

Ahmet Mesut Yılmaz Ve Hatıralar

  • 0
  • 0
  • 205

Rize Kültürü Ve Hohol Olmak

  • 0
  • 0
  • 277

Çaya Gönül Verenler ve ÇAYKUR Genel Müdürleri

  • 0
  • 0
  • 600

Bir Siyaset Bilgesi Rize Vakfı Başkanı Orhan Keçeli

  • 0
  • 0
  • 227

Tarihçi Yazar Osman Öndeş Bu Kez Fatih Sultan Kar'ı Yazdı

  • 0
  • 0
  • 353

Futbol Sahalarının Arap Ahmet'i

  • 0
  • 0
  • 624

Çamlıhemşin Çinçivalı Murat Karayalçın'ın Anıları

  • 0
  • 0
  • 313

Rize Şehir Merkezinde Kentsel Dönüşüm

  • 0
  • 0
  • 379

Rize Turizminde Potansiyel Var

  • 0
  • 0
  • 333

Rizeli Siyasilerin Darbe Hatıraları

  • 1
  • 0
  • 782

Şampiyon Rizespor (1973-74 Sezonu)

  • 0
  • 0
  • 319

Rize Sporundan Bir Yıldız Kaydı

  • 0
  • 0
  • 1109

Rize Çayına Adanan Bir Ömür: Mehmet Zihni Derin

  • 0
  • 0
  • 439

Bu Topraklardan Bir Cimilli İbo Geçti

  • 0
  • 0
  • 501

24 Saatte 24 Futbolcu Transfer Eden Rizespor’a Selam Olsun

  • 0
  • 0
  • 754

Rize Günleri “Küme”de Olmasın Rize’yi Rezil Etmeyelim

  • 0
  • 0
  • 512

Sonra Döndüm Dedim ki İyi ki Rizeliyim

  • 0
  • 0
  • 628

Onların da Yolu Rizespor'dan Geçti

  • 0
  • 0
  • 412

Rizespor Süper Lig'de

  • 0
  • 0
  • 405

Mehmet Yaşar, Sedat ve Osman Türüt: Göğsünde Ay Yıldızlı Armayı Taşımış Rizeli Güreşçiler

  • 0
  • 0
  • 724

Rizeli Araştırmacı Yazar Sarıyar Belleği İbrahim Balcı'nın Ardından

  • 0
  • 0
  • 679

Futbolda Sakin Güç: İrfan Saral

  • 0
  • 0
  • 722

Birlikten Kültür Doğuyor

  • 0
  • 0
  • 1396

Eski İstanbul'un Rizeli Kabadayıları

  • 1
  • 0
  • 7981

Tarihinden Sayfalar, Birazcık Radyasyon İyidir

  • 0
  • 0
  • 716

Yazında Doğası, Çayı ve İnsanıyla Rize-2

  • 0
  • 0
  • 724

Rize'nin Ünlü Futbolcuları: Onların da Yolu Futbol Sahalarından Geçti

  • 0
  • 0
  • 767

Rizeli Savcı Yusuf İzzet Akçal Ve Şair Nazım Hikmet’in Bursa Cezaevi Hatıraları

  • 0
  • 0
  • 714

19 Mayıs Rize'de Çifte Bayram

  • 0
  • 0
  • 884

Gol Kralı Zeki ve Çevik Rizesporlu Oktay Çevik

  • 0
  • 0
  • 503

Şair Abdul Celil Bayar

  • 0
  • 0
  • 872

Lefter: Rizelileri Rize'yi Hiç Unutmadı

  • 0
  • 0
  • 924

Merhum Başbakan Ahmet Mesut Yılmaz'ın Rize Sevgisi

  • 0
  • 0
  • 968

Çayın Başkentinden Türkiye'nin Başkentine

  • 0
  • 0
  • 904

Rize'nin İl Oluşunun 99. Yılı Anısına

  • 0
  • 0
  • 914

Bir Futbol ve Rizespor Emekçisi: Zafer Numan Kanburoğlu

  • 0
  • 0
  • 583

Osman Yüksel Serdengeçti'den Rize'ye Güzelleme

  • 0
  • 0
  • 964

Türk Ordusuna Rizelilerin Hediyesi: Rize Teyyaresi

  • 0
  • 0
  • 1031

Namı Değer Çingene Arif: Arif Koca

  • 0
  • 0
  • 1126

Aspetli Hayırsever Ali Rıza Mete

  • 0
  • 0
  • 918

Rize'de Bir Demokrasi Yıldızı: Mehmet Ali Kumbasar

  • 0
  • 0
  • 949

Vekil Olmak/Asıl Kalmak

  • 0
  • 0
  • 949

Laz Ziya, Ziya Kalkavan

  • 0
  • 0
  • 926

Rizespor Ruhu ve Mustafa Zeki Rakıcıoğlu

  • 0
  • 0
  • 587

RİZE GÜNLERİ RİZE’YE YAKIŞIR OLMALI

  • 0
  • 0
  • 1186

BU TOPRAKLARDAN BİR CİMİLLİ İBO GEÇTİ

  • 0
  • 0
  • 3354

KAZIM'IN ANISINA

  • 0
  • 0
  • 1404

RİZE KÜLTÜRÜ ÜZERİNE YETKİLİ VE ETKİLİLERDEN ARZUHALİM

  • 0
  • 0
  • 1400

CUMHURİYET TARİHİNİN İLGİNÇ KARAKTERİ: EKREM RİZE

  • 0
  • 0
  • 1434

SOYADI DA YÜREĞİ DE SAĞLAMDI: AYDIN SAĞLAM

  • 0
  • 0
  • 1238

BİR ÖNDER, BİR MEMLEKET!

  • 0
  • 0
  • 1517

RİZE VEFA KONUSUNDA NEDEN DUYARSIZ

  • 0
  • 0
  • 1245

İNÖNÜ’NÜN RİZE ZİYARETLERİ

  • 0
  • 0
  • 1780

RİZESPOR VE BİR ŞAMPİYONLUK HATIRASI

  • 0
  • 0
  • 3679

TÜRK FUTBOLUNDAN İZ BIRAKMIŞ BİR RİZELİ: AVNİ KALKAVAN

  • 0
  • 0
  • 5466

CUMHURİYET SENATOSU'NUN RİZELİ ÜYESİ: ASPETLİ ŞÜKRÜ METO

  • 0
  • 0
  • 1061

RİZE'NİN KAYBOLAN SEMBOLLERİ

  • 0
  • 0
  • 3769

RİZE’NİN NOSTALJİK DEĞERİ TURİST OTEL VE HATIRALAR

  • 0
  • 0
  • 3414

TURGUT KIRAN’IN ARDINDAN

  • 0
  • 0
  • 4173

RİZE BİZİMDİR VE BAŞKA RİZE YOKTUR

  • 0
  • 0
  • 3081

MÜTEVAZI BİR EFSANE: ALİ YAVUZ

  • 0
  • 0
  • 12742

ÇAY YAPRAĞI ESRA ALKAN'IN KALEMİNDEN DİLE GELDİ

  • 0
  • 0
  • 1742

RİZESPOR'UN KURULUŞ TARİHİ DEĞİŞTİRİLEMEZ

  • 0
  • 0
  • 2348

19 MAYIS TARİHİ RİZESPOR BAYRAMI OLARAK İLAN EDİLMELİDİR

  • 0
  • 0
  • 1099

RİZELİ FUTBOLCULARDAN OLUŞAN RİZESPOR TARİH YAZIYORDU

  • 0
  • 0
  • 6248

TÜRK SİYASET TARİHİNİN İKİ BEYEFENDİ İSMİ: YUSUF İZZET AKÇAL VE EROL YILMAZ AKÇAL

  • 0
  • 1
  • 4548

TÜRK SİYASETİNİN RENKLİ İSMİ: OSMAN KAVRAKOĞLU

  • 0
  • 0
  • 4790

BELEDİYECİLİĞİN BABASI: AYTEKİN KOTİL

  • 0
  • 1
  • 3300

NE RİZE’DE VEFA İSİMLİ BİR SEMT NE DE RİZELİ DE VEFA VAR

  • 0
  • 0
  • 1487

KOCA KAPTAN GÜRSEL AKSEL, RİZESPOR VE VEFA

  • 0
  • 0
  • 1737

OLİMPİYAT VE DÜNYA ŞAMPİYONU RİZE’NİN GURURU: KAZIM AYVAZ

  • 0
  • 2
  • 1742

ATATÜRK’ÜN KADIM DOSTU RİZELİ MATARACI MEHMET EFENDİ

  • 0
  • 0
  • 2883

RİZE ESKİ HÜKÜMET TABİBİ: DOKTOR MEHMET ALİ GÜVEN

  • 0
  • 0
  • 1559

GERİYE HOŞ BİR SEDA KALDI

  • 0
  • 0
  • 1129

RİZELİLERİN DERVİŞ ALİ’Sİ

  • 0
  • 0
  • 1065

YEŞİL MAVİ RENKLER DÜNDAR AKDENİZ’İN ARMAĞANI

  • 0
  • 0
  • 1119

TURGUT AKSOY’UN ARDINDAN: ÖZEL İNSANDI, GÜZEL İNSANDI

  • 0
  • 0
  • 1410

AZMİ KANDEMİR YAŞAYAN TARİHTİR

  • 0
  • 1
  • 1651

ÜÇ GÜZEL ADAM VE ÜÇEL

  • 0
  • 0
  • 1216

TÜRK SİYASET TARİHİNİN RENKLİ İSMİ ALİ TOPUZ'UN ARDINDAN

  • 0
  • 0
  • 1175

SİYASETTE SOL KANAT FUTBOLDA STOPER: ALPER TAŞ

  • 0
  • 0
  • 1091

'BİZİM SASU' CENGİZ SARIOĞLU

  • 0
  • 0
  • 1168

RİZE ÇAYINA ADANAN BİR ÖMÜR: MEHMET ZİHNİ DERİN

  • 0
  • 0
  • 1103

RİZE SİYASET TARİHİNDEN RENKLİ BİR POTRE: MEHMET TALAT DOĞAN

  • 0
  • 0
  • 1293