İlkadım ilçesi Kale Mahallesi'nde bulunan Büyük Camii çevresinde 1991 yılında rastlanılan ve 11'inci yüzyılda Danişmentliler tarafından yapılan Samsun Kalesi, zamana yenik düştü. 1645'te Samsun'a gelen dünyaca ünlü Türk gezgin Evliya Çelebi'nin gezileri kapsamında oluşturduğu Seyahatnamesi'nde; '5 bin adım, 70 kulesi, 2 bin mazgalı ve kapısı ile leb-i deryada şadadi bina bir sengin abad idi' diyerek, bahsettiği Samsun Kalesi'nin, 5 bin adımlık sur duvarlarından zamanla bir bölümü daha ortaya çıkarıldı. Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 'Korunması Gereken Kültür Varlığı' olarak tescil edilen tarihi kaleden geriye 20 adım gelen 13 metrelik sur duvarı kaldı.
'YANGINA KADAR AYAKTA KALMIŞ'
Tarihçi Yazar Baki Sarısakal, Samsun'da 1869'da yaşanan yangının ardından kalede yıkımların başladığını belirterek, 'Çevresinin 5 bin adım olduğunu söyleyen Evliya Çelebi'nin tarif ettiği bu surlara baktığımızda, surlar deniz kenarındaydı. Deniz kenarında bulunan surların yüksekliğinin 8 metre, kara tarafındaki surların yüksekliğinin ise 6 metre olduğu söyleniyor. Denizdeki dalgaların, sur duvarlarını yıpratmaması için her 12 adımda bir mazgal yapılmış. 1869 büyük Samsun yangınına kadar kale dimdik ayakta kalmış. Bu yangından sonra ise kalede yıkılmalar başlıyor. Bu yıkımlardan sonra sur duvarlarındaki taşlar halka satılıyor. 1908 yılında ise kalenin tamamen tahrip edildiği biliniyor. Günümüzde Samsun Kalesi'nin surlarını görmek isteyenler yalnızca buradaki sur duvarını görebilir' dedi.
'KAZILARLA BAŞKA YAPILAR ÇIKARILABİLİR'
Bölgede farklı kazı çalışmalarının yapılmasıyla çok sayıda tarihi yapının da ortaya çıkarılabileceğini kaydeden Sarısakal, 'Birçok insanın burada bir sur duvarı olduğundan haberi yok. Kalenin bulunduğu bu arazilerde bir kazı çalışması yapılırsa kalenin birçok yapısı daha gün yüzüne çıkarılabilir.
Öte yandan caminin hemen yanında bulunan binanın inşaatı sırasında temel kazısında yaklaşık 5 metre uzunluğunda sur duvarı bulundu' diye konuştu.
