Fakat bu sistemler hem olumlu hem olumsuz birçok etkiye sahip olmaları nedeni ile hep tartışılmıştır.Bilgi kirliliği ve yanlış yönlendirmeler nedeni ile vatandaşlarımız bu konuda karar vermekte ve HES'leri değerlendirmekte zorlanmaktadır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus şudur;'Doğru bir planlama ile yapılacak her şey zarar değil fayda sağlar.''
Şimdi kısa bir tanım yapalım; HES(Hidroelektrik santralleri) suyun potansiyel enerjisinin kinetik enerjiye dönüştürülmesiyle elektrik üretimi sağlayan sistemdir. Enerji üretiminde kullanılmasının yanı sıra tarımsal sulama ve içme suyu olarak da kullanılmaktadır.Yapım aşamasında çevreye oldukça zarar veren bu sistemlerin zararlarını minimize edebilmenin yolunu bulmak zorundayız.HES'lerin enerji konusunda ki dışa bağımlılığımızın bir kısmının giderilmesi noktasında önemli rol oynadığını unutmamak gerekmektedir.Özellikle inşaat aşamasında istihdama oldukça büyük katkılar sağlayan bu yapılardan elde edilen katma değerinde küçümsenemeyecek boyutlarda olduğunun bilinmesi gerektiği kanaatindeyim.
Zararları ve yararları ile hayatımızda var olan bu yapıların zararlarını hep beraber masaya yatırıp çözüm yollarının hep beraber inceleyelim;Su taşınması amacıyla yapılan iletim hatlarının inşası esnasında doğa tahrip edilmektedir.Ağaçlar kesilmekte,hayvanların yuvaları yok edilmekte,göçe zorlanmakta ve tahrip edilen arazilerde heyelan tehlikeleri yaşanmaktadır. Çözümü için yapılacak işlemler; kesilen kadar ağacın inşaat işlemi bittikten sonra yeniden dikilmesi,popülasyonu azalan hayvan türlerini tespit edilerek çoğaltılarak doğaya salınması,heyelan tehlikesi olan bölgelerde gerekli tedbirlerin alınması ile mümkün olacak kadar basit ve maliyeti düşük sorunlardır.İnşaat sürecinde yapılan patlamalardan kaynaklı; gürültü kirliliği,hayvanların bölgeyi terk etmesi,hamile hayvanların düşük yapması,arazilerde ve evlerde yarılma,çatlakların oluşması. Çözümü için yapılacak işlemler;HES yapılacak alanların iyi tespit edilmesi(topoğrafya,yerleşim yeri v.s),patlamalarda alınacak tedbirlerle ses şiddetinin düşürülmesi,düşük yapan ve göç eden hayvan türlerinin tespiti ve sonradan tekrar doğaya salınması gibi yine basit ve ucuz tedbirlerden bahsedilebilir.Açık su kanalları ve derin göletlerden kaynaklı; hayvanların göç yollarının kapatılması, içme sularına ulaşamaması gibi sorunların varlığı bilinmektedir.Çözümü için yapılacak işlemler;açık su kanallarını üzeri belirli aralıklarla kapatılabilir ve minik köprüler gibi insanlarında kullanabileceği türden yapılar yapılarak bu soruna da başarılı bir çözüm bulunabilir.
Baraj yada HES'lerin su tutma sahalarında su altında kalacak olan tarım alanları hep gündem olan bir sorundur.Oldukça verimli olan bu toprakların yok edilmesi insanların tepkisine neden olmaktadır.Çözümü için yapılacak işlemler; öncelikle bu araziler değerli olduğu kadar, evlerimizi ve fabrikalarımızı inşa ettiğimiz tarım arazilerimizde değerli arazilerdir.Bunun bilincinde olarak olaya bakarsak çok daha doğru olacaktır.HES'ler için feda edilen tarım arazilerindeki toprak taşınarak yeni araziler tarıma kazandırılabilir. HES'ler nedeniyle derelerdeki su miktarlarının azaldığı ve derelerdeki canlı yaşamın bitme noktasına geldiği en önemli sorunlardan biri olarak ön planda tutulmaktadır.Oysaki baraj göllerinde yapılan tatlı su balıkçığı görmezden gelinir hep.
Çözümü için yapılacak işlemeler; derelerimizde oluşturulacak göletler yardımıyla canlı yaşamın devamı sağlanabilir bu alanların kontrolü ilgili Bakanlığa bırakılmak sureti ile denetimi ve devamlılığı sağlanır.Buharlaşmayı önleyici tedbirler ile su miktarlarında ki azalmanın önüne geçilebilecek olduğunu da bilmekteyiz.Asıl problemin HES'lerin küresel ısınmaya ve bölgenin ikliminin değişmesine neden olduğu meselesidir ki; bu meselenin çözümü için alınacak tedbirler genel tedbirler olmak zorundadır ve bahsi geçen bu sorunların tek suçlusunun HES'ler olduğunu söylemek doğru bir bilgi değildir.
Bahsi geçen sorunların tamamına yakın bölümünün inşaat aşamasından kaynaklı sorunlar olduğu sizlerin de dikkatinden kaçmamıştır.Bahsi geçen bütün sorunların iyi bir planlama ile kolayca çözülecek sorunlar olduğu görülmektedir.Yapılacak işten elde edilecek fayda –zarar veya kar-maliyet hesabına bakılmadan bir bardak suda fırtınalar koparmaya çalışan insanlarımızın ne gibi bir alternatif çözümü olduğunu da merak etmekteyim.
Yazımızın başında ne demiştik,iyi bir planlama ile yapılacak her şey zarar değil fayda sağlar. Başarılı bir planlama ile oluşabilecek olumsuzluklar önceden belirlenerek gerekli tedbirler alınır ve çözüm yolları belirlenir.Böylece proje bitiminde bir garabet yapı değil adeta sanat yapıtı gibi bir HES projesi tamamlanmış olur.
Elektriksiz bir hayat düşünülemeyecek olduğuna göre sizce çözüm nedir?
Rüzgar yada güneşten elektrik enerjisi elde eden sistemlere yönelmek daha mı mantıklı?
Denizlerimizdeki dip akıntıları bu konuda değerlendirilebilir mi?
Unutmadan derelerimize bağlı olan evsel atık sular konusunda kimin yetkili olduğunu yada bir çalışma yapması gerektiğini biliyor musunuz?
Sahi sizin köydeki evinizin suyun atık suyu nereye akıyor?
RİDOK Yönetim Kurulu Başkanı Şener BÜLBÜL
