Salgın sonrası normalleşme adımları kapsamında alınan kararlarla birlikte öncü göstergeler ekonomide 3. çeyrekte olumlu sinyaller veriyor.
Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınıyla birlikte küresel ticaretin ve ekonomilerin durma noktasına geldiği dönemde, dünyada olduğu gibi Türkiye'de de bazı makroekonomik verilerde sert düşüşler görüldü.
Türkiye, salgının ilk görülmeye başlandığı mart ayında proaktif bir yaklaşım sergileyerek tüm kurumlarıyla reel sektöre, finansal piyasalar ve vatandaşlara yönelik destek adımlarını devreye soktu. Ekonomi yönetiminin destekleyici adımları ve normalleşme sürecindeki kararları, 3. çeyrek öncü göstergelerine pozitif yansımaya başladı.
Salgının en şiddetli yaşandığı 2. çeyrekte Reel Kesim Güven endeksi (RKGE) nisan ayında bin önceki aya göre 32,9 puan azalarak 66,80 seviyesine gerilemişti. Alınan kararların olumlu etkisiyle dipten dönen reel kesim güven endeksi, üç ay üst üste yükselerek temmuz ayında tekrar 100 seviyesinin üzerini gördü. Reel kesim güven endeksi geçen yılın aynı aynı ayına göre 1,9 puanlık artışla 100,7 oldu.
İmalat sanayi kapasite kullanım oranı (KKO) da özellikle pandemi döneminde sert düşerek nisan ayında yüzde 61,6 seviyesine kadar gerilemişti. Ekonominin tekrar normalleşme süreciyle birlikte yükselişe geçen kapasite kullanım oranı, temmuzda bir önceki aya kıyasla 4,6 puan yükselerek yüzde 70,7 seviyesinde gerçekleşti.
AA Finans Analisti ve Ekonomist Haluk Bürümcekçi, konuya ilişkin yaptığı değerlendirmede ilk çeyrekte yüzde 75,6 ve ikinci çeyrekte yüzde 63,4 gerçekleşen ortalama kapasite kullanım oranının üçüncü çeyreğe belirgin toparlanma ile giriş yaptığını söyledi.
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış kapasite kullanımının da yükseldiğini belirten Bürümcekçi, temmuz ayında önceki aya göre 4,9 puan artışla yüzde 70,7 seviyesinde gerçekleşen arındırılmış KKO'nun, geçen yılın aynı ayının (yüzde 75,9) altında kalırken, 2009'da görülen seviyelerin ise hafif üzerinde bulunduğunu dile getirdi.
Bürümcekçi, ilk çeyrekte yüzde 76,2 ve ikinci çeyrekte yüzde 63,5 gerçekleşen ortalama oranın üçüncü çeyreğe toparlanmayla başladığını ifade etti.
'Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış RKGE sert yükseldi'
Haluk Bürümcekçi, Reel Kesim Güven Endeksi'nin temmuzda belirgin toparlanmasını sürdürdüğünü belirtti. Temmuz ayında RKGE'nin önceki aya göre 8,1 puanlık artışla 100,7 seviyesine yükseldiğini kaydeden Bürümcekçi, bu değerin 2019 son çeyrekte gördüğü seviyelerin üzerinde bulunduğuna dikkati çekti.
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış RKGE'nin de sert yükseldiğini aktaran Bürümcekçi, şunları değerlendirmeleri yaptı:
'Temmuz seviyesi 99,4 ile önceki aya göre 9,6 puan yüksek gerçekleşirken, bu değer 2019 son çeyrekte gördüğü seviyelere yakın oldu. Buna karşılık, üçüncü çeyreğe ilk çeyrek ortalaması olan 103,9 düzeyinin altında başlanmış oldu. Geçen yıl son çeyrekte ortalama 106,3 ve yıl genelinde 100,3 seviyesinde olmuştu. Bilindiği gibi, arındırılmış veriler büyüme eğilimiyle daha uyumlu bir görüntü vererek ham endekse göre daha önemli bir öncü gösterge olduğunu kanıtlamıştı.
Ayrıca, genelde PMI endeksi ile de daha yakın seyrettiği biliniyor. Dolayısıyla bu artış haziran ayında 53,9 seviyesine yükselen PMI endeksinin temmuz ayında bu seviyeleri koruduğuna işaret etti. Alt endekslerde en fazla artış, son üç ay toplam sipariş, mevcut toplam sipariş ve gelecek üç ay üretim hacmi eğiliminde kaydedildi. Sabit sermaye yatırım harcaması eğilimi ise daha sınırlı toparlandı.'
Bürümcekçi, ikinci çeyrekte makine-teçhizat yatırımlarında toparlanmanın kesintiye uğradığını, üçüncü çeyrekte sınırlı toparlanma olabileceğini söyledi.
Salgına ilişkin gelişmelerle 2020 büyüme tahminini yüzde 0-1 aralığına çektiklerini anımsatan Bürümcekçi, 'Üçüncü çeyrekten itibaren belirgin toparlanma varsayımı altında yapılan bu tahmin üzerinde riskler aşağı yönde devam etmektedir.' ifadelerini kullandı.
